Шорға туралы аңыз

Ежелгі замандарда, қазақтың сайын даласында батырлық пен ерлік рухы қылаң берген уақытта, Шорға жері туралы ұлы аңыз дүниеге келген. Бұл жер тек қан мен көз жасты ғана емес, сонымен қатар өз еркіндігін қорғаған халықтың қайсар рухын да бойына сіңірген. Шорға – жай ғана өзен немесе жазық емес, ол тарихтың үнсіз куәсі, қазақ халқының тағдыры шешілген қасиетті мекен. Бұл жер талай оқиғаларға толы, бірақ олардың ішіндегі ең ұлысы – халық жадында аңызға айналған шайқас. Шорға өзені Тарбағатай тауларынан бастау алып, Зайсан көліне құяды. Табиғатымен ғана емес, тарихи маңыздылығымен де әйгілі бұл жердің атауы «Шорға» – моңғол тіліндегі «цорго» сөзінен шыққан, оның мағынасы – «қоян». Бұл атау бұл өңірде көп кездесетін қояндарға байланысты қойылған деседі. Қоян – тіршілік пен ептіліктің символы, ал дәл осындай қасиеттер өз жерін қорғаған қазақ халқына да тән еді.

XVII ғасырда жоңғарлар қазақ даласына басып кіргенде, Шорға соңғы шешуші шайқасы өткен жерге айналды. Ұлы Қабанбай батыр бастаған қазақтар туған жерін жат жұрттық басқыншылардан азат етуге жиналады. Сексен күнге созылған сұрапыл соғыстар таң ата басталып, әр кеш сайын қанды жеңіспен аяқталады. Қабанбай батыр тек мықты жауынгер ғана емес, данагөй қолбасшы да болатын. Ол тек қарудың күшімен емес, рухтың мықтылығымен де жеңуге болатынын түсінеді. Оның сөзінше, Шорға – бұл жай ғана жер емес, ұрпақтардың жалғастығы, ата-баба рухымен байланысатын жер. Егер әр жауынгер осы жердің қасиетін сезініп, соңғы демі қалғанша күресуге дайын болса, тек сонда ғана жеңіс қазақ халқына бұйырады. Бір күні соғыс әбден қажытқан кезде, Қабанбай батыр өз сарбаздарын соңғы шешуші ұрысқа бастайды. Найзағайдай тез шабуыл жасау керек болады. Сол сәтте жер кенеттен шайқалып, Шорға өзені ғасырлар бойғы үнсіздігін бұзып, сарқырап ағып, шайқас алаңын суға толтырады. Күн сәулесіне шағылысқан қазақ жауынгерлерінің қарулары көз қарықтырады. Мұндай көріністен шошыған жоңғарлар шегіне бастайды. Жау қашқан сәтте, Қабанбай батыр жауынгерлеріне қарап:

«Шорға – біздің жеңісіміздің белгісі ғана емес. Бұл – біз кім екенімізді, не үшін күрескенімізді және болашақ ұрпаққа қандай аманат қалдырғанымызды еске салатын қасиетті жер. Бұл мекен – біздің киелі орманымыз, ата-бабамыздың рухы жайлаған жер, біздің жанымыз!» – деген екен. Ұлы жеңістен кейін жоңғарлар қазақ халқының қайтпас рухы мен теңдессіз жауынгерлік ерлігіне таң қалып, бұл жерден біржола кетеді. Сол күннен бастап, Шорға – бостандықтың, батырлық пен қайсарлықтың символына айналады. Қазақ халқы үшін Шорға – жай ғана жер емес, тарихтың жүрегі, халықтың жаны, ерліктің мәңгілік шырағы. Бүгінгі күнге дейін бұл аңыз халық жадында сақталып, Шорға жеріне аяқ басқан әрбір жан оның бойынан ата-бабаның рухын сезінетіндей.